- Ziya Paşa, 17 Ağustos 1825 tarihinde Girit Adası’nda dünyaya geldi. Doğum adı Mehmed Ziya’dır.
- Babası Küçük Hafız Ahmet Efendi, annesi ise Fatma Hanım’dır. Ailesi, Osmanlı yönetimi altındaki Girit Adası’nın ileri gelen ailelerinden birine mensuptu.
- Küçük yaşta yetim kalan Ziya Paşa’nın eğitimine ailesi tarafından büyük bir önem verildi. İlk öğrenimini Girit’te tamamladıktan sonra, İstanbul’a giderek medrese eğitimi aldı.
- Medrese eğitiminin ardından Ziya Paşa, devlet görevine girdi. Bir süre Kastamonu ve ardından Girit’te çeşitli görevlerde bulundu.
- Tanzimat Dönemi’nin başlarında, devletin modernleşme çabalarını destekleyen bir aydın olarak tanındı. Batılılaşma hareketlerine önemli katkılarda bulunan Tanzimat şairlerinden biridir.
- Ziya Paşa, Fransızca, Arapça ve Farsça gibi dilleri de öğrenmiş, Batı kültürüyle de ilgilenmiştir. Bu, eserlerine yansıyan bir özelliktir.
- Edebiyat alanındaki faaliyetleriyle tanınan Ziya Paşa, “Şiir-i Beşer,” “Terkib-i Bend,” “Şeyh Kulu Baba,” ve “Harabat” gibi önemli eserlere imza atmıştır. Eserleri, döneminin düşünsel akımlarını yansıtan önemli örnekler arasında yer alır.
- Ziya Paşa, Osmanlı devletinin içindeki reformları destekleyen, eğitim ve kültür konularında önemli çabalar harcayan bir entelektüel olarak öne çıkmıştır.
- Ziya Paşa, 23 Aralık 1880 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Mezarı Üsküdar’da bulunan Şeyh Kulu Baba Tekkesi’nin bahçesindedir.
- Ziya Paşa, hem devlet görevlisi hem de düşünür ve şair kimliğiyle Osmanlı Tanzimat Dönemi’nin önemli simalarından biridir.
Ziya Paşa’nın önemli eserleri arasında özellikle “Şiir-i Beşer” adlı şiir kitabı bulunmaktadır. Ancak Ziya Paşa’nın pek çok gazel, kaside ve rubaisi de mevcuttur.
Ziya Paşa’nın bilinen bazı şiirlerinden örnekler:
- Hürriyet Kasidesi: Ziya Paşa, “Hürriyet Kasidesi” adlı eserinde özgürlük temasını işler.
- Vahdet-i Vücud Kasidesi: Tasavvufi temaların işlendiği “Vahdet-i Vücud Kasidesi” önemli eserlerindendir.
- Şeyh Galip ve Yahya Efendi’ye Gazel: Ziya Paşa, bu gazelinde iki ünlü şair olan Şeyh Galip ve Yahya Efendi’yi övgüler.
- Şiir-i Beşer: Ziya Paşa’nın en önemli eserlerinden biridir. Bu eser, insanın iç dünyasını, duygularını ve yaşadığı zorlukları konu alır.
- Ey Oğul: Babasına seslenen bir eserdir. Eserde, babaya olan derin sevgi ve saygı ifade edilir.
- Vatan: Milli duyguların ön plana çıktığı bu şiir, vatan sevgisi ve vatanın önemi temasını işler.
- Meçhul Mektup: Ziya Paşa’nın ölümünden sonra bulunan ve ölümüyle ilgili bir mektup olarak nitelendirilen bu eser, ölüm ve ahiret temasını işler.
Ziya Paşa’nın şiirleri, Tanzimat Dönemi’nin düşünsel akımlarını ve Batılılaşma sürecini yansıtan önemli örnekler arasında yer alır. Şiirlerinde hem toplumsal meselelere hem de bireysel duygulara dair derinlikli bir bakış açısı bulunur.